فصل نامه اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى بهار 1395

سيدجابر موسوى راد / دكتراى فلسفه دين دانشگاه تهران                 mousavirad313@tahoo.com

دريافت: 14/11/93               پذيرش: 19/8/94

چكيده

فيزيك كوانتوم بر مبناى اصل عدم تعين و پيش بينى ناپذيرى در حوزه اتمى بنا شده است. پس از ظهور اين فيزيك، برخى تلاش كردند تا برخى لوازم فلسفى و دينى را از اين فيزيك استفاده كنند. بى پايه شدن اصالت واقع، از بين رفتن اعتبار اصل عليت و از بين رفتن اعتبار اصل سنخيت، از جمله لوازم فلسفى اى هستند كه از اين فيزيك گرفته شده اند. واضح است كه اين لوازم فلسفى بر برخى از اعتقادات دينى نيز اثرگذارند. علاوه بر اين لوازم فلسفى، برخى نتيجه اين فيزيك را بى اعتبار شدن برهان نظم و بعضى ديگر اين فيزيك را راهى جديد براى اثبات خداوند دانسته اند. همچنين فيلسوفان مؤمن و خداباور نتايجى دينى نظير اثبات اختيار آزاد و اثبات مشيت و قيوميت خداوند را از اين فيزيك اخذ كرده اند. در اين مقاله ضمن بررسى اين لوازم، اين نتيجه پذيرفته شده است كه اين فيزيك هيچ لازمه خاص فلسفى يا دينى اى ندارد.

كليدواژه ها: كوانتوم، خدا، برهان نظم، اصل عليت، اصالت واقع.

سال سوم، شماره چهارم، تابستان 1385، 129ـ109

دان كيوپيت و دين نقد كتاب «درياي ايمان»

رحيم قرباني

 چكيده

دان كيوپيت، كه خود كشيشي ژورناليست است، نظراتي افراطي درباره اعتماد كامل بر علم داشته و بر اساس آن، معرفت‌بخشي دين و آموزه‌هاي آن را انكار مي‌كند. وي در اين بررسي‌ها، دچار تناقض‌گويي‌ها، مغالطه‌كاري‌ها و بي‌انصافي‌هاي فراواني شده، به گونه‌اي كه دين را افسانه و اسطوره

معرفي كرده و همه آموزه‌هاي آن را در رديف تعاليم خرافي جادو و طلسمات دانسته و علي‌رغم توجه انحصاري وي به دين مسيح، همه نتايج بررسي ميان علم و مسيحيت را بر همه اديان، حتي اسلام، تعميم داده است. اما تقريباً همه رويكردهاي وي نسبت به دين و رابطه آن با علم، به طور اساسي در معرض انتقاد اساسي قرار دارد. نوشتار حاضر بررسي انتقادي ديدگاه‌هاي وي به شمار مي‌رود.

كليد واژه‌ها

دين، دنياگرايي، خدا، ايمان، سرنوشت دين، مغالطات تعميمي.

تحليل و بررسي انديشه ساعت ساز لاهوتي

عبدالرسول عبوديت

چكيده

انديشه ساعت ساز لاهوتي يا خداي ساعت ساز تصوير ي نادرست از خدا است كه از ديرباز كم و بيش در ذهن بشر وجود داشته‌ است و در دو سدة اخير، به دنبال نظريات جديد علمي، رواج يافته‌ است. در اين مقاله اين انديشه بررسي مي‌شود. بدين منظور، ابتدا ساعت ساز لاهوتي تصوير شده است و سپس با توضيح دقيق استدلالي كه به چنين تصويري منجر شده و تحليل آن و بررسي مقدمات آن نشان داده شده است كه اين استدلال، كه از نوع تمثيل است منطقاً عقيم است و به اصطلاح قياسي است مع الفارق و بنابراين نتيجه‌اي كه از آن گرفته شده است عقلاً قابل قبول نيست.

كليد واژه‌ها

ساعت‌ساز لاهوتي، حركت جوهري، صورت و ماده، فاعل، معدّ، خدا.

خدا و دين در انديشه هگل1

دكتر محمّد لگنهاوسن
مترجم: منصور نصيري

چكيده

هگل فيلسوف غامض‌‌گو و پيچيده‌‌نويسي است كه تفسير ديدگاه‌‌هايش در ميان متخصصان فن، ماجراي درازدامني دارد. برخي وي را به اعتقاد به همه‌‌خدايي، همه‌‌درخدايي و حتي كفر متهم ساخته‌‌اند و برخي ديگر وي را ستوده‌‌اند؛ اما آنچه پيداست اين است كه هگل خود را متعهد به مسيحيت لوتري دانسته، دامن خود را از اين اتهامات برمي‌‌شويد. دزموند فيلسوف معاصري است كه پس از 25 سال مطالعه در آراء هگل، در كتابي با عنوان خداي هگل: بدَلِ ساختگي؟ به تفسير ديدگاه هگل درباره خدا و دين پرداخته است. اين كتاب، كه آكنده از اصطلاحات پيچيده فلسفه هگل و نيز نوواژه‌‌هاي خاص خود دزموند است، در اين مقاله مورد بررسي و نقد اجمالي قرار گرفته است.

نكته مهم در اين بررسي تأكيد آن بر اين نكته است كه بايد از داوري شتاب‌‌زده درباره فيلسوف بزرگي چون هگل پرهيز كرد و بدون هيچ‌‌گونه محدودنگري به ساير ديدگاه‌‌هايي كه در تفسير نظرپردازي‌‌هاي هگل درباره دين مطرح شده‌‌اند، توجه كرد.

كليد واژه‌‌ها

هگل، خدا، همه ‌‌خدايي، همه‌‌ در خدايي، دين