تقوا

معرفت فلسفي ـ شماره 63 ـ بهار 1398

تقي محدر / دكتري فلسفه اخلاق تطبيقي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره    tmohader@gmail.com
مجتبي مصباح / دانشيار مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره    m-mesbah@qabas.net
دريافت: 04/07/97                  پذيرش: 10/02/98
چکيده
پرسش اصلی در این مقاله آن است که مبدأ اصلی فضایل اخلاقی چیست؟ در پاسخ به این پرسش، در این پژوهش با روش توصیفی‎ ـ ‎تحلیلی و با تکیه بر مبانی فلسفی و ضمن تبیین معنای توحید، مبدئیت آ‌ن‌ برای فضایل اخلاقی اثبات شده و این نتیجه به دست آمده که اساس ارزش‌ها و فضایل به رابطه انسان با خدا بازمی‌گردد؛ بدین‌ترتیب آنچه موجب ارزش اخلاقی برای همه صفات اکتسابی و رفتارهای اختیاری انسان در عرصه‌های گوناگون بینشی، گرایشی و رفتاری می‌شود، توحید است و ما از این امر، به منشأ بودن توحید برای فضایل اخلاقی تعبیر می‌کنیم. توحید کامل مستلزم آن است که در مرحله اعتقاد، انسان هیچ‌کس را شریک خداوند قرار ندهد؛ در سطح گرایش، به هیچ‌کس و هیچ‌چیز جز او گرایش استقلالی نداشته باشد و در عمل نیز، فقط مستقلاً از دستورهای خداوند پیروی کند. در واقع توحید در سطح بینش منشأ ایمان، در سطح گرایش منشأ تقوا و در سطح رفتار منشأ عبودیت است و این سه فضیلت مطلق هستند و شرط فضیلت‌ بودن دیگر فضایل این است که مصداقی از این سه فضیلت باشند.
کلیدواژه‌ها: توحید، فضایل اخلاقی، ایمان، تقوا، بندگی و عبودیت.