زيبايى آزاد

سال هشتم، شماره دوم، زمستان 1389، 151ـ168

رضا ماحوزى*

چكيده

كانت قوّه حكم تأمّلى (خيال) را قوّه ذوقِ زيباشناختى معرفى كرده است. هنگامى كه خيال مستقل از فاهمه و عقل، و بر مبناى اصل غايتمندى ذهنى، صورت‏هاى محض اعيان را انتزاع كند، «زيبايى آزاد» عرضه مى‏دارد، و هنگامى كه اين صورت‏ها را با مفهوم كمال (غايتمندى عينى درونى) عين همراه سازد، «زيبايى مقيّد» عرضه مى‏دارد. كانت اين اتّصال را در زيبايى مقيّد، اتّصال خير و زيبا دانسته است. اين نكته، ابهام وسيعى را در تلقّى كانت از معناى زيبايى ايجاد كرده است؛ به گونه‏اى كه برخى از مفسّران، زيبايى مقيّد را زيبايى اصيل ندانسته، بلكه آن را محصول عقل دانسته‏اند. اين نوشتار درصدد است با تشريح زيبايى آزاد و زيبايى مقيّد از نظر كانت، و تأكيد وى بر استقلال حكم زيباشناختى، نادرستى اين تفسير را نشان دهد.

كليدواژه‏ها: خيال، فاهمه، عقل، زيبايى آزاد، زيبايى مقيّد، غايتمندى.