فصل نامه اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى بهار 1395

اميد آهنچى / استاديار دانشگاه صنعتى شريف     ahanchi@sharif.ir

دريافت: 3/12/93               پذيرش: 9/8/94

چكيده

ادعاى اصلى تفكيكيان، جدايى جريان وحى از عقل و كشف است. آنان مدعى هستند كه براى دستيابى به معارف دينى، بايد به تفكيك ميان عقل و كشف از دين همت گمارد. تفكيكيان براى موجه جلوه دادن اين ادعا از روش هاى مختلف بهره مى برند. يكى از روش هاى آنان انتساب اين ادعا به مشاهير و بزرگان دين است؛ به همين دليل محمدرضا حكيمى در بسيارى از آثار خود، اين ادعا را به علامه طباطبائى نسبت مى دهد و او را مدافع فرضيه تفكيك معرفى مى كند تا شايد از اين رهگذر بتواند نظر بخشى از آحاد جامعه را به مدعيات فرضيه تفكيك سوق دهد. براى تحليل بهتر ادعاى آقاى حكيمى در خصوص طرفدارى علامه از مدعيات تفكيكيان، نخست دو محور اصلى ادعاى ايشان استخراج، و سپس جداگانه مورد تحليل واقع شده اند. پس از تحليل اين دو محور به روش حلى و نقضى روشن شد كه اولاً، علامه طباطبائى معتقد به ادعاى تفكيكيان نيست و ثانيا محمدرضا حكيمى دچار خلط ميان مقام ثبوت و اثبات شده و در نهايت گام در تحريف معنوى سخن علامه طباطبائى نهاده است.

كليدواژه ها: علامه طباطبائى، محمدرضا حكيمى، تفكيك، فلسفه، عرفان، قرآن، نقل.

فصل‏نامه ‏اى علمى ـ پژوهشى در زمينه علوم فلسفى تابستان 1393

محمدعلى محيطى اردكان[1]

چكيده

علّامه طباطبائى، از فيلسوفان و مفسران برجسته شيعه، شعور همگانى موجودات را بر اساس ادله نقلى و عقلى پذيرفته و درصدد تبيين آن برآمده است. نويسنده با مراجعه به آثار علّامه طباطبائى و با محوريت تفسير الميزان، همراه با توصيف و تحليل ديدگاه ايشان درباره سريان ادراك در همه موجودات، بر اساس ادله نقلى و عقلى، به بررسى اين ديدگاه پرداخته است. به نظر مى رسد هرچند بر اساس آيات و رواياتى كه مرحوم علّامه بدانها استناد كرده، مى توان شعور همگانى موجودات را اثبات كرد، درستى تبيين و دليل عقلى ايشان بر مسئله، كانون ترديد است؛ علاوه بر اينكه به نظر مى رسد مدعاى ادله نقلى در مسئله شعور ماديات بيش از آن چيزى است كه علّامه طباطبائى بر اساس مبانىِ فلسفىِ خويش پذيرفته است. بنابراين ادله اصلى در اين بحث، ادله نقلى اند كه با توجه به تواتر معنوى نياز به بررسى سندى مستقل ندارند.

كليدواژه ها: علّامه طباطبائى، تفسير الميزان، شعور موجودات، عقل، نقل.

سال ششم، شماره چهارم، تابستان 1388، 37ـ 66

جايگاه عقل و وحى در هندسه معرفت بشرى:

تحليل و بررسى ديدگاه آيت‌اللّه جوادى آملى در كتاب «منزلت عقل در هندسه معرفت دينى»

محمّد فنائى اشكورى

چكيده

تاريخ انديشه بشر گواهى مىدهد كه پرسش كهن از نسبت عقل و ايمان يا علم و دين، همواره به دنبال پاسخهايى تازه بوده است. كوشش براى فهم نسبت اينها، به ويژه براى ديندارانى كه در عصر شكوفايى علم مىزيند و در چنين عصرى مدّعى ساماندهى زندگى فردى و جمعى انسان با بهرهگيرى همزمان از علم و ديناند، ضرورتى اجتنابناپذير است. حكيم متألّه و مفسّر معاصر، آيتاللّه جوادى آملى، از عالمانى است كه با عنايت به اين ضرورت، اهتمامى بليغ به طرح اين مسئله ورزيده و تأمّلاتش را در اين باب عرضه نموده است. از نگاه اين حكيم، عقلْ جزئى از دين است، نه در مقابل آن. بنابراين، فرض ناسازگارى آنها نامعقول است. آنچه ممكن است در آغاز روى دهد تعارض عقل و نقل است كه راهحلهاى آن از ديرباز در علوم و معارف اسلامى مطرح بوده است. نوشتار حاضر كوششى است براى فهم، تحليل، و نقد نظريه استاد جوادى آملى در اينباره.

كليدواژهها: عقل، نقل، وحى، ايمان، دين، معرفت دينى، علم، اسلامىسازى علم، مكتب تفكيك.